اسحاق جهانگیری؛ مردی که از دولت مانده و از اصلاحات رانده شده است

اسحاق جهانگیری یکی از اعضای قدیمی حزب کارگزاران سازندگی و وزیر صنایع و معادن در دو دولت فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ بوده است به عنوان یکی از چهره‌های شناخته شده جریان اصلاحات مطرح بوده است. در دو دولت یازدهم و دوازدهم که وی سمت معاون اولی حسن روحانی را بر عهده داشته است نیز علی‌رغم انتقادات مقطعی به دولت، اما اصلاح‌طلبان همواره از جهانگیری حمایت می‌نمودند.

یکی از این مقاطع در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ با اینکه همه به پوششی بودن کاندیداتوری جهانگیری واقف بودند اما با ظهور جهانگیری در مناظرات انتخاباتی، عده‌ای از همین اصلاح‌طلبان این سخن را نیز مطرح کردند که اگر تا روز قبل از انتخابات اقبال به سمت جهانگیری افزوده گردد لذا این احتمال مطرح است که از روحانی بخواهیم کنار رود تا جهانگیری کاندیدا اصلی در روز انتخابات باشد[۱].

در ماه‌های اخیر همواره از اسحاق جهانگیری به عنوان یکی از کاندیداهای احتمالی اصلاح‌طلبان یاد می‌شده است و آنان نیز گاهی با تلاش برای فاصله‌گذاری بین جهانگیری و دولت قصد داشتند وی را برای حضور در انتخابات مهیا سازند؛ اما اکنون که این فاصله‌گذاری بین دولت و جهانگیری برای تطهیر چهره وی ناکام مانده است احزاب این جریان قصد دارند رفته‌رفته او را با گمانه‌زنی‌های خود از صحنه انتخابات دور سازند و جهانگیری را از میدان رقابت کنار نهند. روزنامه اعتماد در گزارشی با گمانه‌زنی در مورد کاندیداتوری سید حسن خمینی یکی از علل این گمانه‌زنی‌ها را توقف فعالیت‌های انتخاباتی جهانگیری و عدم تمایل وی برای حضور در انتخابات دانست.[۲]

فعالان سیاسی و رسانه‌ای اصلاح‌طلب به دلیل حضور جهانگیری در دولت روحانی و رایج شدن واژه‌هایی چون «دلار جهانگیری» رأی منفی او را بالا ارزیابی می‌کنند و معتقدند حضور جهانگیری باعث به هزیمت رفتن جریان اصلاح‌طلبی خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

آفتاب یزد: بعید است مردم کمترین توجهی به نامزدی جهانگیری داشته باشند

اسفندیار عبداللهی یکی از فعالین اصلاح‌طلب از جهانگیری به عنوان کاندیدایی برای «خوب باختن» نام می‌برد. او یادآور می‌شود:

شاید اگر جهانگیری در همان سال‌های نخست فعالیت دولت دوم حسن روحانی از سمت خود کناره‌گیری کرده و شهردار تهران شده بود، امروز از شانس بیشتری در عرصه رقابت برخوردار بود. بااین‌حال تعلل و تردید که در سال‌های اخیر به مهم‌ترین شاخصه سیاستمداران اصلاح‌طلب بدل شده است او را از این تصمیم بازداشت تا او به نماد ورشکستگی ائتلاف اصلاح‌طلبان با حسن روحانی بدل شود[۳].

همان طورکه این فعال اصلاح‌طلب اشاره می‌کند درک عمومی در میان اصلاح‌طلبان وجود دارد که جهانگیری برای انتخابات ۱۴۰۰ گزینه مناسبی نخواهد و به همین سبب قصد دارند تا فاصله خود را با او حفظ نمایند و از شرکت کردن او ممانعت کنند. پروژه جدیدی که از عدم تمایل خود وی برای حضور در انتخابات آغازشده است حاکی از این مسئله است. به نظر می‌رسد آنان حمایت خود را از او برداشته و قصد دارند این مسئله القا گردد که خود او از حضور در انتخابات منصرف شده است.

با توجه به شرایط موجود، اصلاح‌طلبان به دنبال گزینه‌های جدیدی هستند تا به‌وسیله آنان بتوانند اجماع لازم جهت حضور در انتخابات را داشته باشند و تمایلی به استفاده از جهانگیری ندارد؛ اما اینکه چرا این عدم تمایل در ماه‌های منتهی به انتخابات شدت یافته است عدم توانایی جدا کردن جهانگیری از دولت است. آنان که پروژه فاصله‌گذاری با دولت را در چهار سال اخیر آغاز نموده‌اند و به دنبال القای این امر به افکار عمومی هستند که «دولت اصلاح‌طلب نیست» اکنون وارد فاز جدیدی از این پروژه شده‌اند.

قربانی جدید پروژه طولانیِ جدا شدن از دولت، اسحاق جهانگیری یکی از اصلاح‌طلبان باسابقه است. هرچند که آنان معتقدند جهانگیری همیشه مورد اعتماد مقام رهبری بوده و نگرانی بابت رد صلاحیت ندارد، از طرفی اصلاح‌طلبی کارکشته و ازجمله افرادی است که محمد خاتمی و بسیاری از احزاب اصلاح‌طلب نظر مثبتی به او دارند[۴] اما اکنون به نظر نمی‌رسد این همه مؤلفه مثبت در جهانگیری باعث شود که پاشنه آشیل او یعنی حضور در دولت روحانی را جبران نماید و در پروژه کلان اصلاحات برای ۱۴۰۰ جایی نخواهد داشت.

با مطرح‌شدن بحث «اجماع سازی» نام‌های جدیدی چون سید حسن خمینی و حتی علی لاریجانی به میان آورده شده است. به نظر برخی از اصلاح‌طلبان، سید حسن خمینی با توجه به پشتوانه نام امام و همچنین ارتباط خوبی که با بزرگان اصلاحات دارد می‌تواند گزینه مناسبی برای اجماع سازی باشد. علاوه بر این دو گزینه، رسولی عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان نیز از احتمال بالای کاندیداتوری محمدرضا عارف خبر داده است[۵].

به هر طریق فارغ از اینکه چه کسی نهایتاً به عنوان کاندیدای اصلاح‌طلبان برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ وارد میدان خواهد شد و اینکه آنان چه استراتژی برای رقابت در پیش خواهند گرفت اما یک نکته روشن است و آن اینکه با توجه به راهبرد مشترک همه اصلاح‌طلبان یعنی اصلاح‌طلب نبودن دولت و حضور پررنگ جهانگیری در دولت روحانی بنابراین جهانگیری برای این جریان یک‌مهره سوخته است که از وی حمایت نخواهند کرد.

اگرچه جهانگیری تا به امروز به شکل ۱۰۰ درصدی از اقدامات دولت حمایت کرده است ولی به خوبی می‌داند که به عنوان یک سیاست‌مدار، قربانی قدرت‌طلبی و ماندگاری‌اش در دولت شده است تا جایی که ننگ کاندیدای پوششی را برای موفقیت و دفاع تمام‌قد از روحانی در انتخابات ۹۶ را بر عهده گرفت.

همچنین قدرت‌طلبی جهانگیری تا جایی ادامه پیدا کرد که به اعتراف خودش، نمی‌توانست منشی‌اش را هم تغییر دهد[۶] ولی ترجیح داد در دولت بماند، حتی زمزمه‌هایی از قهر جهانگیری با روحانی در رسانه‌ها منتشر شد ولی باز هم جهانگیری ترجیح داد کوتاه بیاید و با روحانی در ایجاد بحران اقتصادی شریک و هم دست باشد.